Кіріспе
Табиғи газ қазіргі қоғам үшін маңызды энергия көздерінің бірі болып табылады және үйде жылыту мен суды қыздыруда, сондай-ақ өнеркәсіптік процестерде шикізат ретінде кеңінен қолданылады. Бұл мақалада табиғи газдың анықтамасын, артықшылықтарын, қолдану әдістерін, экологиялық артықшылықтары мен кемшіліктерін және болашақ перспективаларын қарастырамыз. Оқырмандар табиғи газ туралы түсініктерін арттырып, күнделікті өмірде оны қолдану жолдарын біле алады.
Табиғи газ дегеніміз не?
Табиғи газ негізінен метаннан тұратын жер қойнауының отын қоры болып табылады. Ол бастапқыда жер астындағы биологиялық органикалық заттардың ыдырауынан пайда болып, жоғары температура мен қысымда қалыптасқан.
Табиғи газдың құрамы
Табиғи газ негізінен мынадай құрамнан тұрады:
- Метан (CH4): 70%-90%
- Этан (C2H6): 5%-15%
- Пропан (C3H8): 1%-3%
- Бутан (C4H10): 0,1%-2%
- Басқалары: азот, көмірқышқыл газы және т.б.
Табиғи газдың пайда болу процесі
Табиғи газ миллиондаған жылдар бойы шөгінділердің астында қалыптасады. Организмдер жоғары қысым мен температурада ыдырағанда пайда болады, бұл процесс мынадай кезеңдерден тұрады:
5 кубтық контейнерді көтеру бірлігі суреті
1. Ыдыраған органикалық заттар көмірсутектерге айналады
2. Белгілі бір уақыт аралығында қысым мен температура әсер етеді
3. Нәтижесінде метан және басқа газдар түзіледі
Табиғи газдың артықшылықтары
Экологиялық артықшылықтар
Табиғи газ басқа кенді отындарға қарағанда жану кезінде көмірқышқыл газының шығарындысы аз және ауаның ластануына аз әсер етеді.
Экономикалық артықшылықтар
Табиғи газ салыстырмалы түрде арзан бағамен ұсынылады және көптеген елдерде халықтың энергия шығындарын азайту мүмкіндігін береді.
Әртүрлі қолдану тәсілдері
Табиғи газ жылыту, тамақ дайындау, электр энергиясын өндіру және химиялық өндірістің шикізаты ретінде қолданылады. Әрбір қолдану саласына байланысты табиғи газды тиімді пайдалануға болады.
Үйде қолдану
| Қолдану | Сипаттама |
|—|—|
| Жылыту | Үйдегі жылыту жүйесінде қолданылады |
| Тамақ дайындау | Газ плитасы мен пеште тамақ дайындау үшін қолданылады |
| Қызды су | Қыздыру құрылғысында жылы су береді |
Өнеркәсіпте қолдану
Табиғи газ химиялық зауыттарда, электр станцияларында және өндірістік процестерде маңызды энергия көзі ретінде қолданылады. Әсіресе, газ арқылы электр энергиясын өндіретін электр станциялары көп.
Табиғи газдың кемшіліктері
Экологияға әсері
Табиғи газ салыстырмалы түрде таза отын болғанымен, метанның шығарылуы экологияға теріс әсер етуі мүмкін. Метан парниктік газдардың бірі болып табылады және атмосферада күшті парниктік әсер тудырады.
Қауіпсіздік мәселелері
Табиғи газ жанып кету қабілетіне ие, сондықтан оның шығарылуы жарылыс апаттарының қаупін тудырады. Сондықтан үйде немесе өнеркәсіпте қолдану кезінде тиісті бақылау және сақтық шаралары қажет.
Табиғи газ және энергия нарығы
Дүниежүзілік табиғи газ нарығының жағдайы
Дүние жүзінде табиғи газдың тұтынымы мен өндірісі арта түсуде және көптеген елдер табиғи газды таза энергия ретінде қарастыруда.
Қазақстанның табиғи газ саласы
Оңтүстік Корея көмір мен мұнайға тәуелділікті азайту үшін табиғи газды белсенді енгізіп, оны отынды ауыстыруды ынталандыруда.
Табиғи газдың болашағы
Жаңартылатын энергиямен интеграция
Табиғи газ күн мен жел энергиясымен бірге қолданылып, энергия қоспасының маңызды бөлігі болып отыр. Бұл жалпы шығарындыларды азайтуға мүмкіндік береді.
Технологиялық даму
Газды сақтау және тасымалдау технологиясының дамуы табиғи газдың пайдаланылуын тиімдірек етеді. Сұйықтандырылған табиғи газ (LNG) технологиясының дамуы теңіз тасымалы және халықаралық саудаға жаңа мүмкіндіктер береді.
Күнделікті өмірде табиғи газды пайдалану туралы кеңестер
Тиімді газды пайдалану әдістері
Табиғи газды пайдаланғанда төмендегі кеңестерді ескере отырып, тиімділікті арттыруға болады:
- Жүйелі тексерулер: газ вентилінің немесе жылыту құрылғыларының жүйелі тексерілімі қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.
- Энергия тиімділігі жоғары құрылғыларды пайдалану: энергия тиімділігі жоғары құрылғыларды пайдалану ұсынылады.
- Пайдаланылмаған кезде өшіру: газды пайдалану аяқталғаннан кейін вентильді міндетті түрде жабу керек.
